همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: تولید برنامه «شیوه» همچنان در چارچوب مناظره های سیاسی تلویزیونی شبکه چهار همچنان ادامه می دهد و مناظره ها یکی از یکی بهتر است. از سید مجید امامی که دکتری علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع) را در کارنامه خود دارد و هم اکنون دبیر شورای فرهنگ عمومی است، پرسیدیم که چقدر اطمینان می دهد چنین برنامه هایی جا بیفتند و بر کنار از شرایط موجود جامعه، ادامه دار باشند و او به دلیل عملکرد حرفه ای صدا و سیما در اجرای این برنامه، در مجموع شرایط ، خوش بین است. البته معتقد است که این حرفه ای گری باید به همه جای رسانه رسمی جمهوری اسلامی ایران تسری یابد.
گفت و گوی همشهری آنلاین با سید مجید امامی درباره برنامه مناظره محور «شیوه» را در ادامه می خوانید:
چرا مردم هنوز هم به شکل انبوه مشتاق دیدن مناظره هایی نظیر «شیوه» هستند؟ چنین مناظره هایی چه خلاء هایی از خلاء های موجود را پر می کند که تا بدین اندازه مخاطب انبوه دارد؟
سه دلیل دارد که به محیط درونی و بیرونی رسانه مربوط می شود. دلیلی که به محیط درونی رسانه مربوط می شود، این است که صدا و سیما به دلیل اینکه رسانه رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران است، طبعاً از بسیاری مواهب رسانه مستقل و حرفه ای در طول سال های گذشته محروم بوده. به عبارت دقیق تر رسانه رسمی نتوانسته روایت اول را از سویه های فکری- فرهنگی با شفافیت منعکس کند. البته بعضی از این موارد واقعاً نشدنی است. اما کلیت تحقق آزاداندیشی در رسانه رسمی برای جامعه ما بسیار جذاب است و مزیت عمده برای هر رسانه رسمی محسوب می شود که بتواند سویه های متنافر مباحث را منعکس کند.
چه تفاوتی وجود دارد بین یک رسانه اپوزیسون که چنین برنامه ای را پخش کند با رسانه رسمی جمهوری اسلامی ایران؟
این بر می گردد به دلیل دوم که به محیط بیرونی معطوف می شود، این است که اساساً موضوعات مختلف و دستور کارهای اجتماعی را کمتر گفت وگو پذیر و بیشتر موضوع مناقشه یا تخریب یا تحمیق قرار می دهیم و گفت و گو پذیر شدن این دستورکارها در یک حوزه عمومی که نیازمند یک عقلانیت ارتباطی است، به ندرت تجربه می کنیم. البته اساس انقلاب اسلامی و اساس هر انقلاب، گفت و گو پذیر شدن دستور است و انقلاب اسلامی هم توانسته به واسطه این سطح از حوزه عمومی موفق شود.
- چرایی استقبال از یک برنامه تلویزیونی؛ «شیوه» چقدر می‌تواند به راهکارهای خردورزانه منجر شود؟
- توضیحات رئیس صدا و سیما درباره آینده مهران مدیری؛ استعداد در جامعه زیاد است ... | اختلال در خبر تلویزیون هک بود یا خرابکاری؟
اما خب، طبعاً حوزه عمومی دچار زخم ها و عارضه هایی در طول سال های گذشته شده که امکان درمان آنها وجود دارد و من نسبت به درمان آنها خوش بینم. لذا وقتی دستور کار ملی گفت و گو پذیر می شود، برای جامعه جذابیت دارد.
بی طرفی به معنای بی هویتی نیست
نکته سوم که آن هم مهم است به تعبیر دقیق تر به میل مخاطبان به بی طرفی رسانه مربوط می شود. بی طرفی رسانه به ویژه اگر رسانه رسمی باشد، خود به خود تأمین یک جذابیت می کند. البته بی طرفی به معنای بی هویتی، بی تخصصی و سوق دادن مخاطبان به گمراهی نیست و نباید آن را با بی سوادی هم سو دانست و اشتباه گرفت. اینکه بی سوادی نباشد اما بی طرفی در مدیریت و سردبیری یک برنامه فکری یا حتی اجتماعی به وضوح دیده شود، خود به خود مشحون از جذابیت است. لذا با همه نقدهایی که به عملکرد رسانه ای صدا و سیما در یک ماه گذشته وجود دارد، نفس عملکرد برنامه «شیوه» حاوی جذابیت است. البته این را هم باید اذعان کنیم که همه نمایندگان فکری- فرهنگی در جامعه به سادگی در تلویزیون و رسانه شرکت نمی کنند و برخی از آنها به دلایل مختلف یا قهرند یا دچار سوء تفاهم درباره رسانه اند که همین موضوع کار رسانه را سخت می کند و جذابیت را هم پایین می آورد. مثلاً وقتی ما در موضوع «نسبت استقلال و منافع ملی» کارشناسانی را دعوت می کنیم، شاید مانند من هیچ یک از دو سویه مطرح، تخصص و عمق راهبردی در این موضوع ندارند و به عبارت دقیق تر و یک سویه یا دو سویه احساس می کند که اشباع نظری صورت نمی گیرد.
نیازمند فداکاری متخصصان دانشگاهی و حوزوی هستیم
باید متخصصان دانشگاهی و حوزوی با فداکاری و احساس مسئولیت در چنین فرصت های آزاداندیشانه شرکت کنند و برخی ها باید به قهر با رسانه های رسمی خاتمه دهند. رسانه های رسمی هم صد البته باید امین باشند. مثلاً وقتی در برنامه های ضبط شده از قبل حرف آنها درست منعکس نشود یا در برنامه های زنده جایگاه متخصصان رعایت نشود که بعضاً پیش از این دیده شده، متخصصان با رسانه قهر می کنند. اگر هر دو سویه ماجرا به حرفه ای گری رسانه ای قائل باشند، می توانیم شرایط مطلوب را برای گفت و گو ایجاد کرد. البته من بارها درباره برنامه های رسانه ای گفته ام که حتی برنامه های حوزه سواد سیاسی و سواد خبری و سواد رسانه ای باید چند جانبه و گفت و گو پذیر باشند و وقتی روشنگری های ما را حتی در مورد رسانه های بیگانه یا عوامل بیگانه یک سویه طرح می شود، مخاطبان آنها را نمی پذیرند. البته در تحلیل سیاسی و تقویت عمق مباحث سطحی حتماً نوع مناظره و گفت و گو موثر است. ما به شدت دچار سطحی زدگی در ساحت سیاست در ایران هستیم که این گفت و گوها و مناظره ها به عبور از این سطحی زدگی حتی در دانشگاه و محیط های تخصصی -که بعضاً می بینیم بر اساس فیک نیوزها قضاوت و جبهه بندی می کنیم- کمک می کند.
مدیریت جدید صدا و سیما قواعد بازی رسانه ای را می داند
به تحقق آزاداندیشی در رسانه رسمی اشاره کردید که اهمیت بسزایی دارد. با توجه به تجربیاتتان احتمال می دهید چقدر چنین برنامه موفقی در صدا و سیما ادامه داشته باشد؟ منِ خبرنگار می خواهم از شما جویا شوم که آیا شرایط جامعه ما را به این سمت سوق داده که چنین برنامه ای تولید شود؟ اگر نه پس چرا قبلاً تولید نمی شد؟ ظن این نمی رود که این برنامه در ادامه تبدیل به نوعی مونولوگ شود و در همان سطح بماند و به گوش مسئولان هم نرسد و آنها وقعی به صحبت های کارشناسان و نظریه پردازان حوزه علوم سیاسی ننهند؟
مدیریت جدید در صدا و سیما ثابت کرده که نگاه حرفه ای تری به قواعد و بازی رسانه ای دارد. طبعاً با اعتماد مسئولان سیاسی و امنیتی کشور به رسانه در حیطه حرفه ای گری، شاهد گفت وگوها و قالب های آزاداندیشانه خواهیم بود و البته این قالب های آزاداندیشانه به شدت مسئولان و مدیران را نقدپذیر می کند و دیوارهای پاسخگو نبودن را فرو می ریزد. به عبارت دقیق تر وقتی که در رسانه ها، آزادانه حرف منطقی زده می شود، مسئولان و متولیان هم مسئولانه تر رفتار می کنند و پاسخگویی آنها از پاسخگویی محدود به روابط عمومی و پروپاگاندا(تبلیغات)، تبدیل به پاسخگویی اجتماعی می شود.
رسانه مسئول و آزاد، پیشانی امنیت اجتماعی است
من به این گفت و گوها خوش بینم مگر اینکه شرایط ناپایدار امنیتی در کشور وجود داشته باشد که آن هم بعید است چنین اتفاقی بیفتد. رسانه آزاد و مسئول پیشانی امنیت اجتماعی است و حتماً اگر ما به فکر تعمیق امنیت اجتماعی هستیم، یعنی خواهان اقتدار جمهوری اسلامی و ظرفیت قانون اساسی هستیم، کار رسانه بسیار موثر است. البته این گفت و گوی آزاد نباید فقط در صدا و سیما باشد باید در پلتفرم های ویدئویی و مطبوعات هم به چشم بخورد و البته در محیط واقعی هم نیاز است. در دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی در حال راه اندازی کانون ملی گفت وگوی فرهنگی در قالب دفاتر استانی هستیم و مایلیم آن را به بخش هایی از شبکه های رادیویی گفت و گو و فرهنگ متصل کنیم. گفت و گوهای اولیه مان را هم انجام داده ایم. اتفاقاً معتقدیم رادیو می تواند محمل قابل اتکایی برای رسانه گری گفت و گو آزاداندیشی و نقد اندیشی باشد.
اشاره کردید که بی طرفی به معنای بی هویتی و بی تخصصی نیست. مجری برنامه عطاءالله بیگدلی را چگونه ارزیابی کردید. گفتید با قهر کردن هم چیزی درست نمی شود. احمد زیدآبادی در همین شرایط و با درک چنین موقعیتی پا به صدا و سیما گذاشت. نظرتان در این باره چیست؟ پیامتان به آنهایی که قهر می کنند و حتی میز گفت و گو را هم ترک می کنند، چیست؟
راه تقویت اعتماد به رسانه در عین حال که اعتنا و تخاطب بالایی دارد این است که سویه های مطرح در یک موضوع و روایت های مختلف و حتی شبهات افکار عمومی را در یک محیط گفت و گوپذیر و چند جانبه مطرح کند؛ حتی در قالب میز خبر و قالب های جذاب برای عموم مردم در بخش های تحلیلی. در خصوص اجرا موافقم که مجری برنامه مجری باتخصص و باسواد و بی طرفی است. مردم و نخبگان اگر احساس کنند که مجری و مدیر میز، می خواهد یکی از دو نظر یا سه نظر موجود را تثبیت کند اساس اعتمادشان به برنامه از دست می رود. ما نیازمند مجریان متخصصی هستیم که در عین حال که میهمانانشان جرأت نمی کنند در مقابل آنها اطلاعات نادرست ارائه دهند، اما احساس کنند که کاملاً مورد فهم و درک مجری قرار می گیرند و مجری همدلانه موضع خاص آنها را می فهمد و گوش می گیرد. این ها جملگی در جامعه ای که نیازمند آرامش رسانه ای است، موثر است.
نظر شما